فروردین 1381
روزنامه نوروز
گفت‌وگو: ژيلا بني‌يعقوب
هنگامي كه در دفتر سفارت فلسطين به انتظار مصاحبه با صلاح زواوي سفير فلسطين در تهران نشسته بودم ، تلفن‌ها لحظه‌اي آرام و قرار نداشت. منشي سفارت هرچند دقيقه گوشي را برمي‌داشت و بعد از شنيدن صحبت‌هاي طرف مقابل مي‌گفت: «هنوز كه چيزي اعلام نشده است ، اگر خبري شد از طريق روزنامه‌ها باخبر مي‌شويد.» با كنجكاوي پرسيدم «آن‌ها چه ميخواهند كه شما چنين جوابي مي‌دهيد؟»
با لبخندي گفت: «همه روزه تعداد زيادي از مردم تلفن مي‌زنند و خواستار اعزام به اراضي اشغالي براي جنگ با اسراييلي‌ها مي‌شوند. بيشترشان هم افغاني هستند، البته ايراني‌ها هم زياد تماس مي‌گيرند.»
با صلاح زواوي در دفترش در سفارت فلسطين در خيابان فلسطين تهران مصاحبه كردم. دفتري كه با پرچم فلسطين و عكس ياسرعرفات آراسته شده بود، عكس مردي كه هميشه لباس نظامي زيتوني رنگ به تن و اسلحه‌اي به كمر دارد. عرفات سال‌ها پيش به خبرنگار تايم گفته بود: «وقتي هواپيماي حامل من و دوستانم در تونس سقوط كرد، دو تصوير در برابر چشمم ظاهر شد، اول تصوير برادران شهيدم ابوجهاد ، ابواياذ و ديگران. دوستانم كه در هواپيما بودند بعدها به من گفتند كه من در حال بيهوشي مي‌گفتم: «منتظرم باشيد، به زودي مي‌آيم.» تصوير بعدي، تصوير مسجدالاقصي در بيت‌المقدس بود، يعني آن قدر زنده خواهم ماند تا در آنجا نماز بگزارم.»
مصاحبه را با سفير فلسطين با سوال درباره عرفات شروع كردم.
آقاي سفير، اين روزها ياسر عرفات خبرسازترين مرد جهان است و بسيار از او به عنوان سمبل مقاومت ياد مي‌شود. مي‌خواهم بدانم آخرين خبرهاي شما از رييس دولت‌تان چيست؟
همان‌طور كه مي‌دانيد الان رييس ابوعمار (ياسر عرفات) در محاصره است و دشمن تمام ساختمان رياست فلسطين را با خاك يكسان كرده است. ايشان به همراه محافظان و معاونانش فقط در دو اتاق به سر مي‌برند و مسووليت امور را برعهده دارند. بايد بگويم تاكنون در همين ساختماني سي‌نفر از محافظان آقاي عرفات شهيد و يا مجروح شده‌اند.
چندي پيش روشنفكران ايراني نامه‌اي را كه خطاب به عرفات نوشته بودند، تحويل شما دادند، آيا شما توانستيد اين نامه را به ايشان برسانيد؟
ما كانال‌هايي براي ارتباط با رييس ابوعمار داريم و تمام نامه‌هايي را كه تاكنون به دست ما رسيده توسط همين كانال‌ها به ايشان رسانده‌ايم. البته همان طور كه مي‌دانيد امكان برقراري تماس مستقيم با آقاي عرفات وجود ندارد. حتي رييس‌جمهور خاتمي تلاش كردند با ايشان تماس بگيرند اما نتوانستند. ما همه نامه‌ها و پيغام‌ها را به دفتر رهبري فلسطين منعكس مي‌كنيم و آن‌ها با راه‌ها و شيوه‌هاي مخصص خود اين نامه‌ها را به دست رييس ابوعمار مي‌رسانند.
جورج بوش، رييس‌جمهوري آمريكا ضمن اين كه گفته است «عمليات انتحاري بايد متوقف شود»، عرفات را متهم به پشت كردن به آرمان فلسطيني‌ها به خاطر ناتواني‌اش در توقف حملات انتحاري كرده است. مي‌خواهم بدانم آيا آقاي عرفات توانايي توقف اين حملات را ندارد و يا اين كه اصولا با توقف آن موافق نيست؟
به نظر من آقاي بوش پاسخ صحبت‌هايش را مي‌داند. او بعضي وقت‌ها مي‌گويد آقاي عرفات ناتوان است و نمي‌تواند اين عمليات را متوقف كند و بعضي وقت‌ها مي‌گويد فقط او قادر است اين عمليات‌ها را متوقف كند.
من دوست داشتم شما به جاي اين سوال مي‌پرسيديد اصلا عمليات شهادت‌طلبانه چيست.
مي‌توانيد ضمن پاسخ گفتن به اين سوال معناي آن را هم بگوييد؟
به هرحال بايد بگويم هيچ كس روي زمين وجود ندارد كه بتواند عمليات شهادت‌طلبانه را متوقف كند. قبل از برخورد با اين نوع عمليات بايد علل آن را شناسايي كرد و پرسيد چرا اين انسان‌ها دست به عمليات شهادت‌طلبانه مي‌زنند. شما فكر مي‌كنيد يك دختر 16 ساله یا يك پسر جوان به اين راحتي‌ها خودش را فدا مي‌كند. آن‌ها هم آرزو دارند زندگي خوبي داشته باشند و ازدواج كنند. آن‌ها هم دوست دارند خانواده تشكيل دهند و آينده خوبي داشته باشند. آيا از خودتان پرسيده‌ايد كه آن‌ها چطور به اين مرحله رسيده‌اند كه جان خود را فدا مي‌كنند. اين سوال مهمي است. آن دختر يا پسر نوجوان كه دست به عمليات شهادت‌طلبانه مي‌زنند يا تمام خانواده‌اش جلو چشمانش قتل‌عام شده‌اند و يا خانه‌اش بر سر خود و خانواده‌اش ويران شده و يا دردها و رنج‌هاي طولاني مردمش را ديده است.
جنايت‌هاي شارون، نخست‌وزير اسراييل باعث آن شده تا شاهد چنين عمليات‌هاي باشيم. وقتي كسي تصميم به شهادت مي‌گيرد و ميخواهد شهيد شود با هيچ كس در دنيا مشورت نمي‌كند.
دفاع از زمين، مقدسات، خانواده و ناموس «شهادت» است و وقتي يك جوان دست به عمليات شهادت‌طلبانه مي‌زند، اميدش را به اين دنيا از دست داده است اما به آخرت كه اميدوار است.
اين را هم بگويم كه كارهاي مجرمانه شارون در شهرها و روستاهاي ما باعث مي‌شود كه در آينده با واكنش‌هاي سخت‌تر از آنچه كه اكنون اتفاق مي‌افتد. روبه‌رو شود.
آيا فكر نمي‌كنيد گسترش عمليات شهادت‌طلبانه وضع را براي فلسطينيان بدتر و موضع راستگرايان اسراييلي را در داخل جامعه اسراييل تقويت كرده است؟ براساس يك نظرسنجي كه به تازگي و پس از خشونت‌هاي اخير توسط «بي‌‌بي‌سي» در اسراييل انجام شده است 85 درصد از مردم اسراييل كه لزوما همه آن‌ها هم راستگرا و افراطي نيستند خواهان انجام عمليات نظامي و تلافي‌جويانه شديد عليه فلسطينيان هستند؟
پاسخ من واضح بود. وقتي خانه من جلوي چشمانم ويران شود و خانواده‌ام در برابر ديدگانم نابود شوند، من براي انجام عمليات شهادت‌طلبانه با كسي مشورت نمي‌كنم و فقط كار خودم را انجام مي‌دهم. كساني كه دست به چنين عملياتي مي‌زنند، محاسبات سياسي انجام نمي‌دهند.
آيا انجام عمليات‌هاي شهادت‌طلبانه كه به تازگي گسترش زيادي يافته است، به اسراييلي‌ها كمك نمي‌كند تا مظلوم‌نمايي كنند؟ توجه شما را به اين موضوع جلب مي‌كنم كه در روزهاي گذشته در بعضي از كشورهاي اروپايي تظاهرات‌هايي به نفع اسراييلي‌ها و عليه اين نوع عمليات‌ها برپا شده است... البته حتما شما مي‌دانيد كه منظور من از اين پرسش‌ها دفاع از اسراييلي‌ها نيست؟
من منظور شما را از سوال درك مي‌كنم. اما پاسخ من بسيار روشن است. من به عنوان سفير فلسطين يا به عنوان صلاح زواوي و يا به عنوان يك انسان اگر الان به خانه خودم بروم و ببينيم اسراييلي‌ها تمام خانواده‌ام را به شهادت رسانده‌اند آيا در چنين وضعي كسي مي‌تواند به من بگويد كه عكس‌العمل تو بايد حسابگرانه باشد.
نظر آقاي عرفات درباره عمليات استشهادي چيست؟ آيا ايشان هم در اين باره مثل شما فكر مي‌كنند؟
رييس ما آقاي عرفات به خاطر موقعيتش كه رييس دولت خودگردان است اين عمليات را محكوم مي‌كند و نمي‌تواند كه محكوم نكند. بين يك انسان معمولي وقتي تحليل سياسي مي‌كند با يك رهبر و يا يك مسول فرق بسيار وجود دارد. من نظرم را به عنوان سفير فلسطين گفتم و تاكيد مي‌كنم شارون بايد نيروهاي خود را از شهرها و روستاهاي فلسطيني بيرون ببرد، قطعنامه‌هاي مشروع بين‌المللي را درباره تشكيل يك دولت مستقل فلسطيني به پايتختي قدس شريف قبول كند، شهرك‌هاي صهيونيستي را از ميان بردارد و اجازه بازگشت آوارگان فلسطيني را به وطناشن بدهد...
و در اين صورت عمليات استشهادي متوقف خواهد شد؟
من چنين چيزي نگفتم شما حرف توي دهان من نگذاريد.
وقتي شما بلافاصله بعد از گفتن نظرتان درباره عمليات شهادت‌طلبانه، شرط و شروطتان را مي‌گوييد، من اين‌طور برداشت مي‌كنم كه اين شرايط پايان دادن به انجام عمليات شهادت‌طلبانه است؟
شما آزاديد كه هر طور مي‌خواهيد فكر كنيد. اما من دوباره تاكيد مي‌كنم كه رفتارهاي شارون باعث واكنش‌هاي شديدتر مردم ما خواهد شد. و او بايد رفتارهاي وقيحانه و قبيحانه خود را تغيير دهد و بهانه‌ها را از ميان بردارد.
آقاي زواوي! مي‌خواهم بدانم از نظر شما صادق‌ترين افراد و كشورها در كمك به مردم فلسطين كدام افراد و كشورها هستند؟
ما از صدسال پيش عليه طرح صهيونيست‌ها مي‌جنگيم و اگر كمك‌هاي كشورهاي عربي اسلامي نبود تا به امروز پايدار نمي‌مانديم. هركدام از كشورهاي عربي، اسلامي در مبارزات مردم فلسطين نقشي دارند و اين نقش بنابر ضرورت سياسي، تعهد مذهبي، ملي و فراملي ايفا شده است. ما نمي‌گوييم چه كسي چقدر به ما كمك كرده است و اصولا با اين مخالفيم كه حتي يك كلمه علیه كشورهاي عربي، اسلامي سخن گفته شود. البته معناي حرف‌هايم اين نيست كه از رفتار تمام اين دولت‌ها و كشورها راضي هستيم. اما ما به چيزهاي كه اين نظام به عنوان كمك در اختيارمان مي‌گذارند، راضي هستيم و سعي مي‌كنيم از راه‌هاي منطقي، اين كمك‌ها را مضاعف كنيم.
منظور من از سوال اين بود كه حاميان واقعي فلسطيني‌ها در حال حاضر چه كساني هستند؟
ميليون‌ها توده عربي و اسلامي در خيابان‌ها به نفع فلسطين راهپيمايي مي‌كنند. حاميان ما در تمام كشورهاي جهان هستند. شما شاهديد كه ما اكنون در يك وضع جنگي به سر مي‌بريم و در چنين شرايطي ما حق نداريم به جاي توجه به دشمن اساسي خود دشمنان تازه‌اي براي خود بسازيم، چه برسد كه آن‌ها برادران و عزيزان ما باشند و آنقدر آگاهي داريم كه طبيعت و شرايط هر نظام را درك كنيم.
ما يك امت فلسطيني نيستيم، ما بخشي از يك امت عربي و اسلامي هستيم.
شنيده‌ام در بحران‌هاي اخير گروه‌هاي فلسطيني به ويژه گروه‌هاي «حماس» و «جهاد اسلامي» به آقاي عرفات نزديك‌تر شده‌اند. آيا شما اين موضوع را تاييد مي‌كنيد؟
در واقع آن‌ها برادران و عزيزان ما هستند و تمام گروه‌هاي فلسطيني و در راس آن‌ها برادر و رييس‌مان آقاي عرفات در يك صف واحد عليه دشمن مي‌جنگند و هدف همه آن‌ها يكي است و آن بيرون راندن اشغالگران و از بين بردن شهرك‌هاي يهودي‌نشين، بازگشت آوارگان، تشكيل دولت مستقل فلسطيني به پايتختي قدس شريف. بنابراين موضوعي براي اختلاف وجود ندارد.
اما فراموش نكنيد كه بعضي از گروه‌هاي فلسطيني از جمله حماس و جهاد اسلامي همواره بر سر مسايلي با آقاي عرفات و الفتح اختلاف داشته‌‌اند. از جمله درباره پذيرش توافقنامه غزه- اريحا و تشكيل دولت مستقل فلسطيني در كنار دولت اسراييل. آقاي عرفات پذيرفتند كه وارد فرآيند صلح و مذاكره شوند اما حماس و جهاد خواهان نابودي كامل اسراييل هستند... درست نمي‌گويم؟
من تاكيد مي‌كنم كه اين سوالتان را فراموش كنيد. شما درباره گذشته سوال نكنيد و اختلافات را فراموش كنيد، چون الان زمان طرح اختلافات نيست...
آقاي سفير! اما گروه‌ها و كساني در ايران به بهانه حمايت از گروه‌هايي مثل حماس و جهاد اسلامي،آقاي عرفات را به عنوان يك سازشكار معرفي مي‌كنند، آيا شما نمي‌خواهيد پاسخي به اين افراد در ايران بدهيد؟
تمام ملت فلسطين در سرزمين‌هاي اشغالي 1948 و در كرانه غربي رود اردن و نوار غزه چه در داخل و چه در خارج، تمام گروه‌هاي فلسطيني اعم از مسلحانه و غيرمسلحانه به خاطر هدف مشتركشان مي‌جنگند و تمام دنيا هم حق مشروع فلسطينيان را تاييد كرده است.
ما فلسطيني‌ها قبل از اسلام و بعد از اسلام صدها سال در كنار يهوديان زندگي و در اندلس اسپانيا از آن‌ها حمايت كرده‌ايم و امروز هم كينه‌اي از يهودي بودن آن‌ها در دل نداريم و آرزومنديم با آرامش در اين دنيا با آن‌ها زندگي كنيم، به ويژه اگر در ميان آن‌ها كساني از حقوق ما دفاع كنند.
آيا معناي حرف‌هاي شما اين است كه هم‌اكنون هيچ اختلافي ميان حماس، جهاد اسلامي و آقاي عرفات وجود ندارد. برداشت من درست است؟
بله.
موضع ايران را در برابر مساله فلسطين چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
پاسخ اين سوال نيازمند يك سخنراني طولاني است. اما من اطمينان دارم كه ما و شما در يك سنگر هستيم. هيچ‌كس در ايران مخالف تشكيل دولت مستقل فلسطيني، از بين بردن شهرك‌هاي مستقل فلسطيني و بازگشت آوارگان به فلسطيني‌ها نيست.
رهبر معظم انقلاب خواهان اجراي يك راه‌حل دموكراتيك براي مساله فلسطين هستند و من همچنان كه در سخنراني‌ام در مجلس شوراي اسلامي گفتم طرح ايشان را در حل مساله فلسطين تاييد مي‌كنم و اي كاش اين طرح امروز عمل شود تا فردا.
آيا با اتفاقات اخير مي‌توان گفت زمان شكست طرح امير عبدالله به همين زودي فرا رسيده است؟
برداشت شما درست نيست.
پس شما هنوز به آن اميدواريد؟
اولا همه كشورهاي عربي و اسلامي راه‌حل نظامي را براي مساله فلسطين كنار گذاشته‌‌اند و صلح را به عنوان يك جايگزين استراتژيك پذيرفته‌اند.
كسي كه مخالف صلح است، صهيونيست‌ها هستند نه ما... اميرعبدالله با آگاهي كامل از موضع‌گيري جهان عرب نسبت به مناقشه فلسطين و اسراييل اين طرح را مطرح كرد. البته جدل‌هاي و اختلافات زيادي نسبت به اين طرح وجود داشت اما من هميشه به دوستان مي‌گويم ما بر سر چه با هم اختلاف داريم؟ ابتكار صلح اميرعبدالله نه اولين ابتكار صلح است و نه آخرين آن خواهد بود.
مشكل ما طرف مقابل (اسراييل) است كه خواهان صلح نيست. آن‌ها دولتي از فرات تا نيل ميخواهند. مشكل طرح صلح امير عبدالله در خود اين طرح نيست بلكه اين است كه سران عرب وقتي آن را پذيرفته‌اند نگفتند اگر اسراييل آن را نپذيرفت، چه بايد كرد؟ اين را هم بگويم كه وقتي تمام اعراب اين طرح را پذيرفته‌اند، ديگر متعلق به امير عبدالله نيست و متعلق به تمام اعراب است. اما متاسفانه سران ما نگفتند اگر شارون اين طرح را نپذيرفت چه خواهند كرد.
آقاي زواوي! با ويژگي‌هايي كه خودتان براي اسراييل برشمرديد و تاكيد كرديد كه آن‌ها خواهان صلح نيستند آيا شما هنوز هم به مذاكره و تحقق صلح اميدواريد؟
دشمن ما مي‌داند چه ميخواهد و آن اجراي يك طرح استعماري است. مشكل اين نيست كه ما به تحقق صلح با آن‌ها ايمان داريم يا نه؟ يهوديان فلسطين در اوايل قرن گذشته بيش از پنج هزار نفر نبودند و به بهانه زيارت اماكن مقدس وارد فلسطين مي‌شدند و روزبه‌روز گسترده‌تر شدند، بعد اعلاميه بالفور مطرح شد و در سال 1947 سازمان ملل قطعنامه اعلاميه تقسيم فلسطين را صادر كرد و به يهوديان فلسطين كه كمتر از شش درصد كشور ما را در اختيار داشتند، 56درصد از خاك فلسطين را واگذار كرد و 44 درصد آن را به ملت فلسطين داد. يهوديان وقتي در 14 مه 1948 دولت اسراييل را اعلام كردند، هشت درصد از خاك فلسطين را تصرف كرده بودند و در سال 1967 تمام خاك فلسطين را تصرف كردند. با اين وضع آيا به نظر شما آن‌ها طالب صلح هستند؟
آن‌ها بعد از 10 سال از زمان مذاكرات صلح 18 درصد از مساحت كرانه غربي رود اردن و نوار غزه را به ما دادند و الان دوباره تمام آنچه را كه به ما داده بودند، اشغال كرده‌اند و هر روز ميخواهند روياهاي ما را براي داشتن يك دولت كوچك و كوچكتر كنند. بنابراين آن‌ها از كدام صلح صحبت مي‌كنند؟ جهان عربي و اسلامي صلح را به عنوان يك راه‌حل استراتژيك پذيرفته است و ديگر اين جهان راه‌حل نظامي را نمي‌پذيرد.
امروزه تنها چيزي كه براي ما باقي مانده اين است كه پيرو جوان، كوچك و بزرگ و زن و مرد از روياهاي خودمان براي داشتن دولت دفاع كنيم.
آيا تحولات اخير در سرزمين‌هاي اشغالي و گسترش عمليات استشهادي به معناي بازگشت سازمان الفتح و آقاي عرفات به استراتژي نظامي است؟ آيا آقاي عرفات از راه‌حل‌‌هاي سياسي و مذاكره نااميد شده‌اند؟
هيچ راه‌حل سياسي بدون بازوي نظامي به نتيجه نمي‌رسد. الجزايري‌ها در همان حال كه با فرانسوي‌ها مي‌جنگيدند با آن‌ها مبارزه هم مي‌كردند، ويتنامي‌ها وقتي در پاريس با آمريكايي‌ها گفت‌وگو مي‌كردند، در سرزمين خودشان با آن‌ها مي‌جنگيدند. بايد از تمام فشارها عليه دشمن استفاده كرد؛ هم فشار سياسي و هم فشار نظامي.
البته در حال حاضر آن‌ها مشغول استفاده از تمام توان نظامي خود عليه ما هستند و نه ما عليه آن‌ها.
اسراييلي‌ها مي‌گويند قصد دارند معبد سليمان را بر ويرانه‌هاي مسجدالاقصي بسازند. آيا به نظر شما اين حرف آبي بر آتش است يا روغني بر آتش؟
عرفات سال‌ها پيش گفته بود «آنقدر زنده خواهيم ماند تا در مسجدالاقصي نماز بگزارم» و در جايي ديگر هم گفته بود «مرگ من مرگي آرام خواهد بود، مرگي در رختخواب» آقاي سفير! او اين روزها در زير موشك‌هاي اسراييلي زندگي‌اش را مي‌گذراند. مي‌خواهم بدانم در اين اوضاع شما چه سرنوشتي را براي رهبر خودتان متصوريد؟
ما آنقدر مبارزه را ادامه خواهيم داد تا آرزوهايمان برآورده شود و اميدواريم هم ايشان زنده بمانند و هم شما زنده باشيد و همه ما با هم در قدس در مسجدالاقصي، اولين قبله و سومين حرم شريف نماز بخوانيم.
